Pluimes of Manna-es
Fraxinus ornus
Olijffamilie (Oleaceae)
Bijbelse boom…of toch niet…
…Nee, de pluimes, is niet de leverancier van het Bijbelse manna, want dat zijn Tamarix bomen en met name Tamarix gallica. Fraxinus ornus behoort tot de olijffamilie. De pluimes, bloemes of manna-es is vaak een meerstammige loofboom met een spectaculaire bloei in mei en juni.
Fraxinus betekent letterlijk: vuurschijnsel, vanwege het felle vuur bij verbranding van het hout. Maar Fraxinus wordt ook vertaald met de begrippen: es, lans, speer en schip. De betekenis van ornus is: ‘uit de bergen’. Es is mogelijk afgeleid van as, vanwege de asgrijze kleur van de schors. Es zou ook afgeleid kunnen zijn van het Griekse woord ask dat eveneens speer of lans betekent. Dan te bedenken dat het hout bijzonder geschikt was voor deze vroegere wapens.
Fraxinus ornus kan een zoet hars uitscheiden dat erg voedzaam is. Het hars ook wel ‘manna’ genoemd kan vrij eenvoudig worden gewonnen. Sicilië kent nog enkele grote pluimes plantages waar winning van het sap plaatsvind. Als de boom 8 tot 10 jaar oud is en de stam 7 tot 8 centimeter in doorsnede, kan het aftappen beginnen. Helaas staat de productie van manna op Sicilië staat sterk onder druk omdat de winning erg arbeidsintensief is. De opbrengsten zijn relatief klein, zodat telers nauwelijks nog winst kunnen maken.
Lees meer »Thema's
Manna is een gomachtige substantie uit incisies op de stam. Het heeft een milde zoete smaak en wordt gebruikt als zoetstof in suikervrije preparaten en als anti-klontermiddel.
De bloemen geuren zoet als seringen.
Vandaag de dag is de pluimes vooral bekend vanwege de productie van commerciële manna. De manna van de pluimes wordt verwerkt in voedingssupplementen en in medicijnen, om de smaak van de werkzame stoffen te camoufleren. De medicinale toepassing van manna is vooral als laxeermiddel.
In Nederland en West-Europa wordt de boom al lang gekweekt en veelvuldig als sierboom toegepast. Het hout van de es is erg geschikt voor de stelen van bijlen en schoppen.
Exodus 16, vers 12 tot 16. Volgens de Thora is manna is het voedsel dat God aan het volk van Israël gaf toen het door Mozes door de Sinaïwoestijn werd geleid op zoek naar het beloofde land. Fraxinus ornus is niet de leverancier van het Bijbelse manna. Wat wel juist is, is dat manna in het woestijngebied wel degelijk beschikbaar was en is, maar niet afkomstig van de pluim- of manna-es, want die komt in het gebied van de Sinaï niet of nauwelijks voor.
De essencultus bij de Germanen, Kelten en Grieken is ouder dan de eikencultus. De Vikingen werden esmensen genoemd. Hun speren, heften van messen en boten waren van essenhout gemaakt en gaven hen bijzondere macht. De lansen van de Griekse helden uit de Ilias en de Odyssee van Homerus waren van essenhout gemaakt en Achilles doodde Hector tijdens het gevecht om Troje met een speer van essenhout.
Details
Omschrijving: | Boom, 6-12 m. |
---|---|
Verspreiding: | Langs de randen van de middellandse zee, de warmere delen van midden europa, langs de zuidrand van de alpen, italië, turkije en in libanon. |
Leefgebied: | Zonnige rotshellingen, op kalkrijke grond met als buren haagbeuken en steeneiken. |
Jaarcyclus: | Bladverliezende vaste plant, bloeit meermalig |
Winterhardheid: | Tot -15 °c |
Bloeiperiode: | Juni - juli |
Bloemkleur: | Wit |
Notities bloemen: | Roomwitte bloemen in grote opstaande en overhangende trossen tot 20 cm groot. |
Vruchtkleur: | Groen, bruin |
Notities vruchten: | Gevleugelde tongvormige dopvruchten, rijpend van groen naar bruin, van ongeveer 3 cm lengte met lancetvormige vleugels. |
Bronnen
http://www.iucnredlist.org/details/61918784/0,http://pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Fraxinus+ornus,
https://waarneming.nl/soort/info/136873,
https://www.bomengids.nl/soorten/Pluimes__Fraxinus_ornus__Manna_Ash.html,
http://www.volkoomen.nl/f/Fraxinus.htmJan de Koning en Wim van den Broek: Dendrologie van de lage landen. KNNV Uitgeverij Zeist 2009., O. Johnson e.a.: Bomengids van Europa Den Haag 2007., N. v.d. Sijs: Etymologiebank, Meertensinstituut, Amsterdam 2010. Dendroflora 18, Leo Goudzwaard: Loofbo