Witte paardenkastanje

Glanzend en bruin zaad

In mei draagt paardenkastanje rechtopstaande bloemtrossen vol witte bloemen met van geel naar rood verkleurende vlekjes: de honingmerken die vele insecten de weg naar de nectar wijzen. Na de bloei ontstaan groene vruchten met stekels. Uit elke vrucht valt in het najaar een groot, glanzend en bruin zaad, de bekende kastanje.

Aesculus hippocastanumkomt in het wild voor op de Balkan, in Griekenland en Bulgarije tot 1500 meter hoogte. In de natuur is de soort bedreigd: er zijn hooguit 10.000 exemplaren over. Maar door de mens is paardenkastanje overal aangeplant. Twee ziektes eisen echter hun tol. De kastanjebloedingsziekte is een bacterie die het bastweefsel aantast. Ook de paardenkastanjemineermot kan bomen aantasten.

Witte paardenkastanje met gekronkelde takken staat bekend als Aesculus hippocastanum ‘Tortuosa’.

Na beuk, eik en linde is de witte paardenkastanje de meest voorkomende monumentale boom in Nederland. Grote boom tot 25 m hoog met een ronde kroon met een kruin van dezelfde doorsnee en een stamomtrek van 5 meter. De boom wordt ongeveer 150 jaar oud met uitschieters tot 300 jaar. In het jeugdstadium bestaat er gevaar voor zonnebrand van de bast, deze vormt schors pas op oudere leeftijd. De knoppen kleven. Bladeren met 5-7 ongesteelde blaadjes. Ze zijn omgekeerd-eirond, onregelmatig getand. In de nerfoksels aan de onderzijde staan toefjes bruine haren.

Paardenkastanje behoort tot de vroegst uitbottende bomen, waarbij blad en bloem gelijktijdig ontluiken, meestal in de 2e helft van mei met eindstandige 'kaarsen'. De bloeiwijzen zijn tot 30 cm lang en tot 10 cm in doorsnede. De 4-5 witte kroonbladen hebben een gele macula (= vlek), die roze en tenslotte rozerood verkleurt. Er zijn meestal 7 meeldraden die buiten de kroon steken en de vruchtbeginsels zijn met klierharen bezet. De basis hiervan groeit uit tot de stekels van de bolster. De zaden zitten soms met 2 in de bolster.

In Albanië vermoedelijk uitgestorven

Deze veel aangeplante boom met de bekende handvormig samengestelde bladeren bloeit opvallend in mei. De rechtopstaande bloemtrossen dragen dan witte bloemen met van geel naar rood verkleurende vlekjes (honingmerken). Na de bloei ontstaan groene vruchten met stekels. Uit elke vrucht valt in het najaar een groot, glimmend en bruin zaad, de kastanje.

Ecologie en leefomgeving

Aesculus hippocastanum komt oorspronkelijk voor op de Balkan, in Griekenland en Bulgarije tot op een hoogte van 1500 meter. Hij is over heel Europa verspreid vanwege de sierwaarde van het blad en de bloemen. Goede groeiplaatsen zijn zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op vochtige, niet te arme, zure grond. Hij staat in vochtige loofbossen, bosranden en struwelen.

Bedreiging

Oorspronkelijke populaties van de paardenkastanje zijn (zeer) kwetsbaar en de soort is in Albanië vermoedelijk uitgestorven. Er zijn naar schatting hooguit 10.000 exemplaren over, met populaties die nergens uit meer dan 1000 bomen bestaan. Deze zijn nog te vinden in reservaten in Bulgarije, Griekenland en Macedonië, bijvoorbeeld in het Pindosgebergte op ontoegankelijke, steile hellingen en in kloven. Het leefgebied staat overal onder druk door kap (soms ook illegaal in reservaten), aanleg van skigebieden, mijnbouw, grote branden, overbegrazing en het verzamelen van brandhout. Ontbossing en bodemerosie (lawines) zijn het gevolg. Bovendien doen zich twee ziektes voor. De kastanjebloedingsziekte is een bacterie die het bastweefsel aantast waardoor er geen suikers meer van de bladeren naar de wortels kunnen worden vervoerd. De paardenkastanjemineermot, Cameraria ohridellaI (een exoot), eind jaren 70 opgedoken in Macedonië en daarna tot in West-Europa uitgebreid, zorgt voor veel te lichte zaden die de groeikracht en de overlevingskansen van de boom beïnvloeden. Ook vermengen van cultivars met natuurlijke populaties is geen goede zaak.