Olijf
Olea europaea subsp. europaea
Olijffamilie (Oleaceae)
Extra vierge
De olijfboom wordt al eeuwenlang zeer gewaardeerd als cultuurboom. De Romeinen wisten al olie uit de vruchten te persen en in de Koran en de Bijbel wordt regelmatig melding gemaakt van het gebruik van olijfolie, bijvoorbeeld als heilige balsemolie. Olijfolie is echter niet alleen heilig maar daarnaast ook voedzaam en gezond.
Het verspreidingsgebied van olijfbomen is het Middellandse Zeegebied, Afrika en Azië. Olea europaea is een groenblijvende struik of boom, die tot 15 meter hoog kan worden. De boom groeit relatief langzaam, heeft een dikke stam en lange wortels. De bladeren zijn 3 tot 9 centimeter lang, elliptisch en zilverachtig van uiterlijk. Pas na 5 jaar begint de boom vruchten te dragen. Olijfbomen kunnen vele honderden jaren oud worden; er zijn zelfs claims van 1600 jaar oude bomen die nog steeds fruit produceren. De vrucht heeft een harde endocarp (de olijfsteen), die is omgeven door de vlezige, eetbare mesocarp.
De olijfboom is traditioneel en ook vandaag de dag nog, één van de belangrijkste landbouwproducten van de landen rond de Middellandse Zee. 90% Van alle olijven komt uit dit gebied. Het is het meest veelzijdige en waardevolle gewas van de regio, waarbij fruit, olie en bladeren worden gebruikt voor voedsel, brandstof, medicijnen en balseming.
Lees meer »Thema's
De vruchten worden meestal behandeld en ingemaakt met water, pekel, olie, zout of loog. Ze kunnen ook worden gegeten na drogen in de zon. Er zijn verschillende oliekwalitieiten: de beste (die bekend staat als extra vierge) wordt gemaakt door de vruchten en zaden koud te persen zonder gebruik van warmte of chemische oplosmiddelen. Meestal worden de vruchten en zaden van oneetbare variëteiten gebruikt. De olie hiervan is het minst zuur en heeft daarom de beste smaak. Andere oliekwaliteiten worden toegekend aan olie die wordt gewonnen door verhitting (waardoor er meer olie vrijkomt maar met een slecht effect op de kwaliteit) of aan olie die wordt gewonnen door het gebruik van chemische oplosmiddelen op vruchten en zaden die al eerder geperst waren voor olie van een hogere kwaliteit.
Olijfbomen hebben geurende bloemen.
Olijfolie is enkelvoudig onverzadigd en men vermoedt dat regelmatig gebruik de kans op hart- en vaatziektes verlaagt. De bladeren zijn ontsmettend, bloedstelpend, koortswerend en verdovend. Een afkooksel wordt gebruikt bij de behandeling van hardnekkige koorts. Het afkooksel heeft ook een kalmerend effect op nervositeit en hoge bloeddruk. Experimenteel is aangetoond dat de bladeren het bloedsuikergehalte met 17-23% kunnen verlagen. De bladeren worden uitwendig gebruikt bij schaafwonden. De schors is bloedstelpend, bitter en koortswerend. Naar verluidt is het een vervanging van kinine bij de behandeling van malaria. In warme gebieden scheidt de schors een gumachtige substantie af die gebruikt wordt bij het helen van wonden.
De niet-drogende olie uit de olijfzaden wordt gebruikt bij de productie van zeep, voor verlichting en als smeermiddel. De olie is een uitstekend haartonicum en werkt tegen roos. Olijfbomen worden gebruikt om zandige hellingen te stabiliseren. Het hout is erg hard, zwaar, prachtig generfd, mooi glanzend en licht geurend. Het hout is zeer geliefd bij houtbewerkers en wordt gebruikt in draaiwerk en bij het maken van kasten.
Uit de rijpe vruchten worden kastanjebruine en paarse verfstoffen gewonnen. Blauwe en zwarte verfstoffen verkrijgt men uit de schillen van rijpe vruchten en een geelgroene kleurstof wordt verkregen uit de bladeren.
Volgens het Bijbelse verhaal liet Noach na de zondvloed een duif los om land te zoeken. De duif kwam terug met in zijn snavel een vers geplukt olijfblaadje, een teken van leven na de zondvloed en dat God Noach, zijn familie en de dieren weer naar land leidde.
Olijftakken zijn traditionele vredessymbolen.
Details
Omschrijving: | Boom, tot 10 m. |
---|---|
Verspreiding: | Zuid-europa - middellandse zeegebied |
Leefgebied: | Bossen en struikgewas op droge rotsachtige plaatsen. |
Jaarcyclus: | Bladverliezende vaste plant, bloeit meermalig |
Winterhardheid: | Tot -10 °c |
Bloeiperiode: | Mei - juni |
Bloemkleur: | Wit |
Notities bloemen: | Kleine, wittige bloemen in pluimen. |
Vruchtperiode: | Augustus - oktober |
Vruchtkleur: | Groen, zwart |
Notities vruchten: | Bij het rijpen van de vrucht verandert de kleur van groen naar zwart. |
Op z'n mooist: | Mei, oktober |