Beenbreek

Brekebeentje

Beenbreek is een zeldzame, lelieachtige plant die vroeger veel algemener was. Tegenwoordig is beenbreek een brekebeentje dat op de Rode lijst staat.

Lange tijd werd gedacht dat beenbreek botbreuken bij vooral schapen veroorzaakte. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat de plant uitsluitend op zure bodems groeit waar geen of nauwelijks kalk in zit, terwijl kalk nodig is voor een stevig skelet. Bovendien groeit beenbreek op plaatsen waar vee gemakkelijk wegzakt zoals moerassige plekken in heide- en veengebieden, langs greppels in natte heide en langs vennen.

In de provincie Utrecht werd beenbreek ook wel gele wateraffodil genoemd. ‘Water’ vanwege de standplaats en ‘gele affodil’ vanwege de gelijkenis met de échte gele affodil, een plant die tot een andere familie behoort.  

Zeer gevoelig voor verdroging

Beenbreek heeft fraaie gele, stervormige bloemen en fel oranje vruchten. Zij groeit in venige moerassen en langs vennen. Vroeger dacht men dat deze plant broze botten bij het vee veroorzaakte, vandaar de naam. Deze gedachte is niet zo vreemd want de plant staat op kalkarme standplaatsen in hobbelige terreinen waar je makkelijk weg kan zakken en je benen breken. Beenbreek is in veel opzichten een bijzondere plant. Zij staat in een schoon milieu met een constant hoge grondwaterstand.

Ecologie en leefgebied

Beenbreek heeft een beperkte verspreiding: West-Europa. In Nederland alleen op de oostelijke, kalkarme zandgronden, op blijvend natte, zure, voedselarme veenbodems of venige leem- en zandgrond. De soort staat vaak aan de rand van heidevennen met beginnende hoogveengroei. Door een verbinding aan te gaan met schimmels (mycorrhiza) zijn de wortels in staat om efficiënt de weinige voedingsstoffen uit de bodem op te nemen. In de winter staan de groeiplaatsen onder water, in de zomer mag de grondwaterspiegel niet meer dan 10 cm onder het maaiveld zakken. Beenbreek is zeer gevoelig voor verdroging.

Bedreiging

In het begin van de vorige eeuw was beenbreek in het oosten van het land een vrij algemene plant. Door ontginning, ontwatering en de overal aanwezige invloed van bemesting is de soort zeer sterk achteruitgegaan. Beenbreek heeft nu een wettelijk beschermde status. De laatste jaren zijn er in Nederland diverse projecten om de waterhuishouding in en rondom vennen en vochtige heideterreinen te verbeteren. Hiertoe worden bossen rondom vennen gekapt en ontwaterende sloten gedempt. Als daarna de grondwaterstand stijgt profiteren verscheidene zeldzame plantensoorten, waaronder beenbreek.